Powerpointpresentaties horen voor veel lesgevers als vanzelfsprekend bij de les. Toch is een goede powerpointpresentatie maken niet zo eenvoudig als het lijkt. Doe je voordeel met deze tips! 

Wat is de algemene vuistregel bij powerpointpresentaties? 

Het Onderwijs- en Examenreglement (artikel 49) stelt dat elke lesgever studiemateriaal moet voorzien dat aangepast is aan de onderwijsactiviteit en de beoogde competenties. Om het met een voorbeeld wat concreter te duiden: Als je bv. in een bacheloropleiding uitsluitend hoorcolleges geeft, dan zijn slides met enkel kernwoorden/kernzinnen zonder verdere duiding of uitleg als studiemateriaal onvoldoende. 

Maar net als voor zo veel dingen in het leven, geldt ook voor powerpoint: in de beperking toont zich de meester. Overlaad je slides dus ook niet met (doorlopende) tekst en kies ook in de lay-out voor rust: beperk je tot één lettertype en tot maximum twee tekenkleuren om kernwoorden te benadrukken. Spring ook zuinig om met vet en cursief, anders verliezen ze hun effect.

Kortom, zie de presentatie dus bij voorkeur als een aanvulling op en ondersteuning van de les en het overig studiemateriaal.

Hoe bereid je een powerpointpresentatie goed voor? 

Kies het gepaste lettertype & layout 

Wanneer je het UGent-sjabloon voor powerpointpresentaties gebruikt, staat het lettertype automatisch ingesteld op Arial. Dat is een veilige keuze: Arial is een schreefloos lettertype dat het uitstekend doet op beeld- en projectieschermen. Je kan ook voor het officiële UGent-lettertype UGent Panno Text kiezen, maar hou er rekening mee dat dat niet op elke computer geïnstalleerd staat. Wanneer je je presentatie dus vanaf een andere computer dan de jouwe afspeelt, kan je voor onaangename verrassingen komen te staan. Kies je voor UGent Panno Text, pas dan ook de puntgrootte van je tekst aan, want het UGent-lettertype valt kleiner uit dan bijvoorbeeld Arial. 

Voeg doordacht visuele elementen in 

Informatie die je via verschillende kanalen (visueel, auditief, tekst en beeld) aanbiedt, wordt beter onthouden. Natuurlijk moet je er wel voor zorgen dat die informatie congruent is: woord en beeld moeten elkaar dus ondersteunen. Een schema kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat de structuur van de leerstof zichtbaar wordt. Bied de studenten voldoende tijd om de illustraties, schema’s of grafieken te bekijken voordat je verder gaat met je presentatie.  

Zorg af en toe voor een verrassingseffect 

Door verrassingseffecten in je presentatie kan je de aandacht van je studenten vasthouden of terugwinnen. Zoek het ook niet te ver: afwisselen tussen verschillende soorten slides (bijvoorbeeld niet altijd tekst met opsommingstekens, maar ook eens steekwoorden die verspreid staan over een slide) kan vaak al voldoende zijn. Ook een illustratie, schema of grafiek kan helpen om je verhaal te ondersteunen en de studenten alert te houden. Eén gouden regel: overdrijf niet, anders is het verrassingseffect al snel weer verdwenen… 

Beperk animaties 

Animaties kunnen helpen om je verhaal op te bouwen zonder alles al meteen weg te geven. Zo kan je bijvoorbeeld een schema samen met de studenten opbouwen en vormgeven. Maar ook hier geldt: als je te veel speciale effecten gebruikt, verliezen je studenten al snel weer de aandacht. 

Trek af en toe de aandacht naar jezelf, weg van de presentatie 

We zeiden het al in het begin: jij als lesgever bent het belangrijkste onderdeel van je les, níét je powerpointpresentatie. Het kan dus soms nodig zijn om de aandacht weer even helemaal op jezelf te richten. Door op het klavier de toets ‘W’ of ‘Z’ (‘B’ bij Engelstalige versie) in te drukken, kan je respectievelijk een wit of zwart scherm projecteren. Daardoor 'verdwijnt' je presentatie, waardoor je meer de nadruk kan leggen op wat je vertelt. Je kan die momenten ook vooraf inplannen door een witte slide te voorzien in de presentatie. 

Zorg voor een back-upplan wanneer het internet niet zou werken 

Wanneer je tijdens je presentatie het internet wil gebruiken, hou er dan rekening mee dat het soms niet lukt om verbinding te maken met het internet. Zorg er daarom altijd voor dat je printscreens maakt van de webpagina’s die je wil laten zien. Die slides kan je dan op onzichtbaar zetten in de voorbereiding en alleen zichtbaar maken wanneer de internetverbinding niet werkt.  

Nummer de slides 

Probeer alle slides te nummeren. Zo kunnen je studenten eenvoudig notities nemen, ook als het niet gelukt is om de slides vooraf te printen. 

Zet je presentatie online vóór de les  

Door de slides van je les vooraf beschikbaar te maken, moedig je de studenten aan om notities te nemen, en dat bevordert het leerproces. Een voorwaarde is wel dat de slides niet te gedetailleerd zijn, want in dat geval gaan studenten net minder noteren. Gebruik daarom bij voorkeur slides die de structuur van de presentatie weergeven (de zogenaamde 'skeletals'), zodat je de studenten de mogelijkheid biedt om gestructureerd notities te nemen.  

Als je de verrassingselementen niet wil prijsgeven door slides op voorhand ter beschikking te stellen, dan kan je opteren voor twee versies: één zonder de verrassingselementen, die je voor de les meegeeft aan de studenten, en één met de verrassingselementen, die je gebruikt tijdens de les en die je eventueel achteraf op Ufora plaatst.  

Je helpt studenten die de les willen volgen met een geprinte versie van de presentatie door:  

• de presentatie ruim op voorhand te publiceren; 
• de presentatie in een printvriendelijk formaat te publiceren (bijvoorbeeld: pdf); 
• de presentatie te publiceren met één slide per pagina; 
• geen donkere achtergrondkleur te gebruiken. 

Maak je presentatie flexibel 

• Hyperlinks 
  Je kan hyperlinks leggen naar slides in je presentatie wanneer je bijvoorbeeld een aantal slides voorziet die je enkel wil tonen als je studenten behoefte hebben aan extra uitleg of als er voldoende tijd over is. Die slides kan je op het einde van de presentatie plaatsen. Op de plaats waar je de slides optioneel wil tonen, plaats je de hyperlink. Zorg uiteraard ook voor een hyperlink in die optionele slides om terug te keren naar de oorspronkelijke slide. 
• Slides verbergen 
  Het is mogelijk om in Powerpoint een aantal slides onzichtbaar te maken. Dat kan bijvoorbeeld handig zijn wanneer je eenzelfde presentatie aan twee verschillende groepen wil tonen, maar per groep een aantal slides niet wil laten zien. Zo kan je met andere woorden dezelfde presentatie heel eenvoudig hergebruiken.  

Maak je presentatie toegankelijk voor iedereen 

Als je beslist om powerpoint te gebruiken in je lessen, moet je je slides toegankelijk voor iedereen. Deze video van ahead bundelt enkele adviezen waarmee je je presentaties meteen heel wat toegankelijker kan maken voor studenten met een functiebeperking. 

Hoe zet je een powerpoint goed in tijdens de les? 

Besteed aandacht aan het tempo 

Wanneer je een powerpointpresentatie gebruikt in je les, heeft dat geen temporiserend effect zoals wanneer je met een bord of transparanten zou werken. Daardoor heb je de neiging om veel sneller door de leerstof te gaan. Op een bord moet je immers de tijd nemen om te schrijven, terwijl je bij powerpoint met één klik naar de volgende slide kan gaan. Wees je daarvan bewust en projecteer dus niet in sneltempo de ene slide na de andere. Deze vuistregel werkt meestal goed: elke slide moet minimaal 1 minuut zichtbaar zijn. 

Maak gebruik van ‘speaker notes’ 

Wanneer je een powerpointpresentatie uitwerkt, kan je bij ‘notities’ persoonlijke aantekeningen maken. Die zijn niet zichtbaar voor de studenten, maar zijn wel handig voor de lesgever om de presentatie voor de les nog even door te nemen. Als je tijdens de les bijvoorbeeld ingaat op een vraag van studenten, kunnen die notities je helpen om de draad weer op te pakken. 

PowerPoint met Voice-over

PowerPoint laat toe om per slide een voice-over te maken op een gemakkelijke manier. Bovendien is het ook mogelijk om hiervan een video te maken en zo zaken te annoteren op de slides. Je hoeft de voice-over niet voor een gehele diavoorstelling in één keer op te nemen, maar kan per slide te werk gaan.

Je kan de PowerPoint opslaan als PPTx bestand, dan heeft elke slide een audiobestand en kan je ook de notities per slide delen met de studenten. Je kan de PowerPoint ook opslaan als video, hierdoor kan je annotaties (zaken aanduiden met pen of fluostift) mee opnemen.

Herhaal op deze manier moeilijk concepten of een slide waar je meer informatie bij wou geven dan je tijdens de les hebt kunnen geven.

Hoe doe je dit precies?

• Audio toevoegen op opnemen met PowerPoint (support van Microsoft)
• Ufora handleiding: video’s toevoegen aan uw cursus

Meer weten? 

• Lees deze interessante boeken over powerpoint:
  • Atkinson, C. 2005. Beyond bullet points: Using Microsoft Powerpoint to create presentations that inform, motivate and inspire. Redmond, Washington: Microsoft Press International. 
  • Reynolds G. 2008. Presentation Zen: Simple Ideas on Presentation Design and Delivery (Voices that Matter). USA: New Riders Press. 
• Lees de bronnen waarop deze tip is gebaseerd: 
  • Bartsch, R.A., Cobern, K.M. (2003). Effectiveness of Powerpoint presentations in lectures. Computers and Education. 41, p. 44-86 
  • ICT Onderwijscentrum VU. Tips voor het gebruik van Powerpoint in het onderwijs. Professionaliseringstraject voor docenten. 'Retrieved on 4 februari 2015, from http://consilr.info.uaic.ro/uploads_lt4el/resources/ftxtdutPowerPoint%20in%20Education.txt
  • Studentenvertegenwoordigers FRiS (2017). Suggesties over het gebruik en het online zetten van slides.